Sejarah Perkembangan Seni Khat Dalam Kesenian Islam di Nusantara

 https://www.kemalapublisher.com/index.php/fm/article/view/283

Sejarah Perkembangan Seni Khat Dalam Kesenian Islam di Nusantara

Khairiah Binti Mohamad, Khazri Bin Osman, Anuar Bin Puteh

Sari

Seni khat dikenali sebagai kaligrafi yang merupakan salah satu kesenian Islam yang mendapat perhatian besar kepada umat Islam. Seni khat diilhamkan daripada al-Quran yang mempunyai nilai tinggi dan membawa mesej tauhid serta ketakwaan kepada Allah SWT. Oleh itu, kebanyakan karya tentang kesenian Islam yang dihasilkan oleh orientalis kurang mengupas tentang kesenian Islam di negara-negara wilayah NUSANTARA, sedangkan negara-negara di NUSANTARA adalah merupakan di antara negara-negara pertama di sebelah timur yang telah menerima Islam beberapa tahun selepas keruntuhan beberapa empayar Islam di Timur Tengah. Kajian ini mengupas tentang kesenian Islam di NUSANTARA selain memberi kesedaran kepada masyarakat Melayu dan rakyat Malaysia supaya menghargai seni khat sebagai simbolik warisan kesenian dalam tamadun Islam NUSANTARA. Kajian ini memfokuskan kepada sejarah perkembangan seni khat dalam kesenian di NUSANTARA. Reka bentuk kajian ini adalah berbentuk kualitatif dengan menggunakan analisis kandungan dengan membuat analisis dan ulasan terhadap buku-buku, artikel jurnal serta penulisan ilmiah yang lain. Hasil kajian mendapati terdapat bukti-bukti sejarah yang menunjukkan bermulanya seni khat daripada pengenalan tulisan khat, bentuk-bentuk dan ciri-cirinya tersendiri, yang mana telah dicatatkan oleh sejarah terdapat fahaman-fahaman atau agama-agama lain yang mendahului Islam dalam kesenian seni khat ini khususnya di NUSANTARA.

Kata Kunci

Seni Khat; Seni Khat Dalam Kesenian Islam; NUSANTARA

Teks Lengkap:

PDF

Referensi

Al-Quran.

Abdul Rahman Hj. Chik Tajuddin. 2011. Khat dan Pena Persepsi & Penerimaan Masyarakat. Universiti Pendidikan Sultan Idris: Perpustakaan Negara Malaysia.

Abdul Rahman Hamzah. 2008. Khat & Jawi Mutiara Kesenian Sejagat. Universiti Teknologi Malaysia: Perpustakaan Negara Malaysia

Abdul Rahman Hamzah. 2012. Introduction to Islamic Challigraphy. Universiti Teknologi Malaysia: Perpustakaan Negara Malaysia.

Al-Attas, Syed M.N. 1969. Some Aspects of Sufism as Understood and Practised Among the Malaysian. Singapore: Malaysian Sociological Research Institude Ltd.

AR Sirojuddin, H D. 2002. Lukisan Temok, Kaligrafi, dan Arabes dalam Ensiklopedia Islam. Jakarta: Ichtiar Baru van Hoeve.

Bukhari Lubis H.M. 1994a. Seni Khat dalam Kegaiatan Pengkaryaan Muslim Dalam Tamadun. Jun.

Dewan Bahasa dan Pustaka. 1996. Glosari Seni Lukis. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Didin Sirojuddin A.R. 1985. Seni kaligrafi Islam. Jakarta: Pustaka Panjimas.

Didin Sirojuddin A.R. 1992. Dinamika kaligrafi Islam, (terj). Jakarta: Darul Ulum Press.

Ibn Batutah. 1964. Rihlat Ibn Batutah. Cetak Ulang. Beirut: Dar al-Nafais Li al-Tibacah wa al-Nasyr wa al-Tauzic.

Jainal Sakiban Al-Jawhari. 2001. Mukadimah Seni Khat. Persatuan Seni Khat Kebangsaan, Cawangan Johor Baharu.

Ku Zam Zam Ku Idris. 1984. Nilai Keindahan Dalam Seni Kraftangan Melayu. Dewan Budaya. Jun. Hlm 20-43.

Kang Kyoung Seock. 1990. Perkembangan Tulisan Jawi dalam Masyarakat Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Lois Lamya Al-Faruqi Haider. 1982. Peranan Seni dalam Islam. Dwan Budaya. Oktober. hlm. 23-25.

Mustafa Haji Daud. 1985. Pengantar Tamadun Isla. Petaling Jaya: Media Intelek Sdn. Bhd.

Mahayudin Yahaya. 2001. Tamadun Islam (Edisi Kedua). Kuala Lumpur: Fajar Bakti Sdn. Bhd.

Mahayudin Yahaya. 1990. Islam di Sepanyol dan Sicily. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Makmur. 2006. “Seni kaligrafi Islam Jambi: Satu kajian kes” (Thesis, Alam dan Tamadun Islam, UKM)

Mohammed Yusof Abu Bakar. 1998. Bentuk -Bentuk Seni Khat. Pesona Seni Khat. Persatuan Seni Khat Kebangsaan. Kuala Lumpur.

Mohammed Yusof Abu Bakar. 2001. Seni Khat Arab: Asal Usul dan Perkembangannya Hingga Ke Masa Kini (Makalah). Petaling Jaya.

Muhammad Naquib al-Attas, Syed.1969. Preliminary Statement an A General Therapy of Othman Mohd. Yatim. 1989. Warisan Kesenian Dalam Tamadun Islam. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Othman Mohd. Yatim. dan Abdul Halim Nasir. 1990. Epigrafi Islam Terawal di Nusantara. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Othman Mohd. Yatim. 1976. Ancient Gravestones in Peninsular Malaysian-A B rieft Survey. FMJ. (Siri Baru). Jilid 21. hlm 1-24.

Othman Mohd. Yatim. 1988. Batu Aceh: Early Islamic Gravestones in Peninsular Malaysia. Kuala Lumpur: Persatuan Muzium Malaysia.

Persatuan Seni Khat Kebangsaan. 1998. Pesona Seni Khat Bil. Pertama. Petaling Jaya: PSKK.

Pameran Kesenian Islam Dunia Melayu. 2002. Anjuran Muzium Kesenian Islam Malaysia. Kuala Lumpur.

Sidi Gazalba. 1977. Pandangan Islam Tentang Kesian Islam. Kuala Lumpur: Pustaka Antara.

Siti Zainon Ismail. 1989. Percikan Seni. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Syeikh Abdullah Muhammad Ismail. 1987. Pimpinan Ar-Rahman “Pengertian al-Quran”. Kuala Lumpur: Jabatan Perdana Menteri: Ulum al-Qur’an (Jurnal Ilmu dan Kebudayaan). 1995. Jilid 4.

Whitehead, A.N. 1959. Symbolism: Its Meaning and Effect, Cambridge: at the University Press. 1927 (Dicetak semula 1958).

Zurkani Yahya H.M. 1995. Islam di Asia Tenggara. Dalam Ensiklopedia Sejarah dan Kebudayaan Melayu. Jld. II. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Zain Abi. 1984. Kesenian Islam: Dilipat Sekecil Kuku Dihampar Seluas Alam. Dewan Budaya. September. hlm 9-10.

Zulkifli Hanafi 1985. Kompendium Sejarah Seni bina Timur. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia.